'Sản phẩm hỏng có thể bỏ đi nhưng cuộc đời các cháu thiếu niên thì còn dài'

Câu chuyện bố trí trại giam riêng cho người chưa thành niên và các quy định liên quan đến biện pháp xử lý chuyển hướng tiếp tục nhận được sự quan tâm của các đại biểu khi thảo luận về dự án Luật Tư pháp người chưa thành niên tại hội nghị đại biểu Quốc hội hoạt động chuyên trách lần thứ 6 vào sáng 27/8. 

Xây trại giam riêng cho 5 - 7 người thì lãng phí

Báo cáo của Ủy ban Tư pháp Quốc hội (cơ quan thẩm tra dự án luật) cho biết, sau nhiều lần thảo luận, dự thảo luật được chỉnh lý theo hướng quy định cả 2 mô hình gồm trại giam riêng hoặc phân trại dành riêng cho người chưa thành niên trong trại giam. 

Việc này để vừa đáp ứng yêu cầu phải có khu vực chấp hành án dành riêng đối với người chưa thành niên nhằm tạo thuận lợi cho công tác giáo dục, phục hồi; vừa bảo đảm tính ổn định của luật, tạo cơ sở pháp lý để sau này khi bố trí được nguồn lực sẽ đáp ứng tốt hơn yêu cầu về cơ sở giam giữ đối với người chưa thành niên; cũng vừa có thể kế thừa cơ sở vật chất hiện có.

Căn cứ điều kiện thực tiễn, các cơ quan có thẩm quyền sẽ quyết định mô hình phù hợp cho từng giai đoạn. Ủy ban Thường vụ Quốc hội cũng tán thành với nội dung tiếp thu, chỉnh lý như dự thảo luật.

Đại biểu Trần Đình Gia (đoàn Hà Tĩnh) cho rằng, việc quy định có trại giam riêng cho người chưa thành niên thể hiện chính sách tốt đẹp. Tuy nhiên, trong bối cảnh hiện nay để xây dựng trại giam riêng là rất khó khăn. Nếu xây dựng trại giam riêng cho người chưa thành niên thì chỉ có thể là khu vực nhất định, có thể chỉ mấy trại giam trong cả nước. Như vậy thì cự ly từ quê của người chưa thành niên đến đó rất xa.

Do đó, ông đề nghị trước hết cần quan tâm đặc biệt đến phân trại cho người chưa thành niên trong trại giam sẽ phù hợp với thực tiễn hơn. Đến khi có điều kiện thì xây dựng trại giam riêng cho người chưa thành niên.

Cùng mối quan tâm, đại biểu Phạm Văn Hòa (đoàn Đồng Tháp) cho rằng, không nhất thiết phải xây dựng trại giam riêng cho người chưa thành niên. 

Bởi theo ông Hòa, dự thảo luật đã quy định về xử lý chuyển hướng đối với người chưa thành niên vi phạm pháp luật. Như vậy nhiều trẻ em phạm tội sẽ được xử lý chuyển hướng, không bị giam giữ tại các trại giam mà có thể vào trường giáo dưỡng hoặc cho phép ở ngoài cộng đồng. Do đó, số lượng người chưa thành niên trong các trại giam sẽ không nhiều. 

"Trong điều kiện hiện nay, nếu xây dựng trại giam thì rất tốt kém. Ta xây dựng trại riêng có thể chỉ giam giữ 5 - 7 người thì lãng phí, nhất là với điều kiện ngân sách hiện nay. Cho nên, việc xây dựng trại giam riêng cho người chưa thành niên là không nên", đại biểu tỉnh Đồng Tháp phân tích.

Mặc dù vậy, ông Hòa bày tỏ tán thành người chưa thành niên cần được giam giữ riêng, có phân khu riêng trong khuôn viên trại giam thì sẽ phù hợp.

Dù các cháu lầm lỡ nhưng đang ở lứa tuổi học sinh 

Liên quan đến quy định về biện pháp chuyển hướng, đại biểu Nguyễn Công Long - Ủy viên Thường trực Ủy ban Tư pháp dẫn Bộ luật hình sự hiện hành quy định 14 tội không áp dụng đối với người từ đủ 14 tuổi đến dưới 16 tuổi và 8 tội không áp dụng đối với người từ đủ 16 tuổi đến dưới 18 tuổi. 

Theo đại biê Long, tại dự thảo này quy định chỉ còn áp dụng với 11 tội cho cả 2 nhóm đối tượng trên, trong đó loại trừ một số tội mà số liệu thống kê cho thấy đang gia tăng, có thể dẫn đến giảm sự răn đe, phòng ngừa.

Dẫn con số năm 2023, tội phạm ở người chưa thành niên tăng 14% và xu hướng năm nào cũng tăng, ông Long lưu ý, thay đổi chính sách hình sự trong bối cảnh tội phạm tăng, hình phạt giảm nhẹ thì tác động thế nào cần đánh giá kỹ.

Phó Chủ nhiệm Ủy ban Tư pháp Nguyễn Thị Thủy cho biết, khảo sát ở 3 trường giáo dưỡng cho thấy nhiều hoàn cảnh đáng thương. Trường ở Đồng Nai, có 60% cháu có hoàn cảnh là bố mẹ ly hôn, mồ côi, hay bố mẹ đang chấp hành án... Tỷ lệ này ở Đà Nẵng là 53% và Ninh Bình là 24%. 

Theo bà Thủy, dù các cháu lầm lỡ nhưng đang ở lứa tuổi học sinh ngồi trên ghế nhà trường thì vẫn đáng được Nhà nước quan tâm có chính sách đặc biệt.

“Đảng luôn quan tâm tới trẻ em, đặc biệt Chỉ thị 28 của Bộ Chính trị đặt vấn đề phát triển hệ thống tư pháp thân thiện với trẻ em. Việc xây dựng dự án luật này đang thể chế hóa quan điểm đó”, Phó Chủ nhiệm Ủy ban Tư pháp nhấn mạnh.

Theo bà Thủy, nếu áp dụng biện pháp tư pháp, người chưa thành niên phạm tội sẽ phải đi hết giai đoạn điều tra, truy tố, xét xử sơ thẩm, tức có thể bị tạm giam cả năm mới được áp dụng đưa vào trường giáo dưỡng. 

Còn theo quy định của dự thảo, ngay ở giai đoạn điều tra, nếu đủ điều kiện thì trong tháng đầu bị tạm giam, cơ quan chức năng có thể lập hồ sơ đề nghị đưa các cháu vào trường giáo dưỡng.

Hơn nữa, việc áp dụng chuyển hướng ở một số tội nhưng chế tài không thay đổi so với luật hiện hành mà chỉ đảm bảo thân thiện và nhân văn hơn, cụ thể là chỉ giảm thời gian bị tạm giam.

“Với sản phẩm hỏng có thể bỏ đi, còn với các cháu thiếu niên, nếu áp dụng hình phạt thì rất dễ, nhưng Nhà nước và công ước quốc tế đặt ra yêu cầu hệ thống tư pháp thân thiện mới là điều khó. Cuộc đời các cháu còn dài, nếu chỉ áp dụng hình phạt là không phù hợp”, bà Thủy bày tỏ.

Ông Nguyễn Hòa Bình: Tách án để các cháu không bị ám ảnh bởi tuổi thơ phạm tội

Ông Nguyễn Hòa Bình: Nhà tù không bao giờ được coi là môi trường giáo dục tốt